Filosofie van de windroos of Mancapat

Waar in de westerse wereld richtingen met links en rechts worden aangeduid, wordt op Java de richting aangeduid met oost, west, zuid of noord.
De zon gaat op in het oosten en gaat onder in het westen.
Op veel plekken komt deze vorm terug: de vier windrichtingen en een punt in het midden. In totaal vijf punten die met elkaar verbonden zijn.
Deze vorm heet Mancapat:. “De buitenste vier” betekent dit letterlijk. De vijfde zit in het midden. 

Als er nog vier punten worden toegevoegd krijg je acht hoeken met een middelpunt.

De kosmos zit vol met energie. Deze energie is de optelsom van alles wat zich in de kosmos bevindt. Deze kracht is verdeeld in vier hoeken met één kracht in het midden. De vier krachten aan de buitenkant moeten net zoveel wegen als de kracht in het midden. De vijf krachten moeten in evenwicht blijven en gescheiden blijven. De hoeken worden gezien als mannelijk en vrouwelijk. Het centrum is neutraal.
Deze indeling vindt men in allerlei structuren, groot en klein terug. 

Dorpen waren vaak in deze vorm gegroepeerd, de oude moskeeën en paleizen zijn in deze vorm gebouwd. Ook bij het dragen van batik kleding komt deze structuur terug.

De vijf punten zijn ook verbonden aan de vijf Javaanse weekdagen, de kleuren en de levenscyclus.

Legi

De dag Legi is verbonden aan het oosten. Het begin van de week en verbonden met de kleur wit. Dit staat voor oorsprong en geboorte. In het oosten gaat immers de zon op.

Het oosten staat voor gunstig, koel, energie, open en bereid om alles aan te pakken.

Pahing

De dag Pahing is de tweede dag van de week en verbonden aan het zuiden. De zon staat nu op zijn hoogste punt. Hier hoort de kleur rood bij. De mens is volwassen en in de kracht van zijn leven. Het zuiden staat voor hebzucht, vergaren, verandering en beweeglijkheid.

Pon

De dag Pon is verbonden met het westen. De zon gaat onder. De kleur geel hoort hier bij. Men komt op middelbare leeftijd.

Het westen staat voor zwakte, ziekte, arrogantie en lust.

Wage

De dag Wage is verbonden met het noorden. Dit staat voor het einde. Hier hoort de kleur zwart bij. 

Het noorden staat voor onbuigzaam, star, somber en dood.

Kliwon

De dag Kliwon staat in het midden. Dit is waar het omdraait. Het midden is veelkleurig, duurzaam en staat voor het begin en het einde.

Samen vormen zij de cirkel van het leven.

Dit sluit ook aan bij het idee dat iedereen met vier beschermengelen wordt geboren, die symbolisch om de mens heen staan.